II-Хомустахская сельская библиотека

2 Хомустаах сиригэр –уотугар ытык дьоммут олоҕу салҕыыр аналларын чиэстээхтик толорон элбэх ыччаты тэнитэн, нэһилиэктэрэ сайдарын туһугар үтүмэн үгүс үлэни үлэлээн, бар дьон ытыктабылларын ылан, дьоһун олоҕу олорон ааспыттара.

Былыр-былыргыттан нэһилиэнньэ түмсэн олорор сиригэр дьон-сэргэ тумус туттар, бас-көс оҥостор дьонноох. Сахаларга олус бэргэн дириҥ ис хоһоонноох «Ыал — ийэтинэн» диэн этии баар. Үтүө санаалаах, үлэһит ийэлээх ыал-өлөн-охтон биэрбэт, хайаан да дьон-сэргэ билинэр ыала буолар. Иэримэ дьиэ, аал уот, киһи төрдө барыта ийэттэн саҕаланар. Ийэ диэн саамай чугас, саамай биир хаан-уруу аймах буолар. Сахаларга былыр-былыргыттан элбэх оҕолоох түс-бас ыалы ытыктыыр.2 Хомустаах нэһилиэгэр элбэх оҕолоох ыаллар олорон ааспыттара. Билигин кинилэр олохторун удьуордаан, ааттарын ааттатан, үлэһит дьон буолан олохсуйан олороллор, бэйэлэрин ыал буолбут сирдэригэр-уоттарыгар элбэх оҕолоох 3 герой ийэлэр…

Элбэх оҕолоох Герой ийэ Румянцева Акулина Ивановна кэргэнинээн Петр Семеновичтыын 14 оҕо төрөтөн, иитэн улаатыннарбыттара. Петр Семенович Уус Алдан улууһун Найахы (2 Өспөх) нэһилиэгиттэн төрүттээх. Сэрии кэмигэр төһө да оҕо буоллар, улахан дьону кытта холкуоска хара сарсыардаттан киэһэ хойукка диэри тэбис-тэҥҥэ үлэлэспит. Кини ньирэй көрөөччүнэн, доярканан, бостуугунан үлэлээбит. Оччолорго 17 саастаах эбит. Үлэ-тыыл бэтэрээнэ.
Оҕолорго төрөппүттэрин туһунан истиҥник махтанан туран маннык ахталлар. Кинилэр иккиэн сэрии кэнниттэн көрсөн ыал буолбуттар.  Петр Семенович үтүө майгылаах , сүрдээх үлэһит киһи этэ., чемпион быһыытынан биллэрэ. Кини байанайдаах булчут, балыксыт буолан, оҕолоро аччыктыыр диэни билбэккэ улаппыттара. Акулина Ивановна эйэҕэс майгылаах асчыт бэрдэ, иистэнньэҥ , ыраас туттуулаах хаһаайка этэ.   Кинилэр 14 оҕоҕо төһө да кыараҕас буоллар, саамай күндү, куруук оҕосаҥатынан чугдаарар, сылаас, сырдык уйа буолан, минньигэс  ас сытынан туолара, бэрт сэргэхтик олорбуттара. Кинилэр оҕолоругар көмөлөһөн элбэх ахсааннаах сиэннэрин көрсөн- харайсан күүс-тирэх буолаллара. Ийэ – кыыска кэнэҕэски өттүгэр дьиҥнээх ийэ буоларга үтүктэн батыһыахтаах суолдьут сулустуу ыҥырар холобур.  Ийэ кистэлэҥ санаатыгар кини төрөппүт кыыһа бэйэтинээҕэр табыгастаахтык кэргэн тахсан дьоллоох ыал буолуохтаах. Ийэлэрин курдук кыргыттар ыал ийэлэрэ буолан икки улахан кыргыттар Саргылана Петровна, Людмила Петровна Материнская слава мэтээл хаһаайкалара. Билигин бары түөртүү, биэстии, аҕыстыы оҕолоох дьиэ-кэргэттэрэ буолан быр-бааччы олороллор-үллииллэр. Ити курдук, биһиэхэ кынат биэрэн көтүппүт, үтүө санааҕа уһуйбут күндү дьоммут, биһиги киэн туттар тапталлаах төрөппүттэрбит Акулина Ивановна, Петр Семенович үйэ- саас тухары үүнэр көлүөнэбитигэр умнуллан хаалбакка куруук ахтылла туруохтара. Билигин Румянцевтар оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ элбээн, тэнийэн, Сахабыт сирин араас муннуктарыгар олороллор, үлэлии-хамсыы сылдьаллар.

11 оҕолоох Копырина Ирина Андреевна кэргэнинээн Василий Васильевиһы кытта 1952 с. ыал буолаллар.Василий Васильевич Уус-Алдан оройуонун Кэптэни нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Нам, Комсомольскай сопхуостарга өр сылларга көлө-илии звено салайааччытынан, сылгыһытынан үлэлээбитэ. Тыыл, үлэ ветерана,чемпион звеньевод. Ирина Андреевна Уус-Алдан улууһун, Суотту нэһилиэгэр, От-Күөл диэн сиргэ, дьадаҥы ыалга күн сирин көрбүтэ. Ол кыһыныгар төрөппүттэрэ Нам улууһун 2 Хомустаах нэһилиэгэр көһөн киирэн олохсуйаллар., онон 2 Хомустаахха улаатан, төрөөбүт дойду оностубута. Бииргэ төрөөбүт алтыалар: 2 уол, 4 кыыс.

Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмин оҕото, үлэ бэтэрээнэ, Материнская слава I-II-III степэннээх мэтээл, орден хаһаайката. Холкуоска, сопхуоска туруу үлэһит, оройуоҥҥа маяк үлэһиттэр кэккэлэригэр сылдьыбыта. Оройуон сэбиэтин депутатынан, тыа хаһаайыстыбатын IX слетун делегатынан, Социалистическай Үлэ Ударнига аатынан, иккитэ Чемпион аалай лиэнтэтин кэппитэ, үлэ былаанын аһара толорон араас знактарынан, үлэҕэ үчүгэй көрдөрүүтүнэн ВДНХ-ҕа путевканан баарар чиэскэ тиксэн. Москва киин куоракка икки төгүл күүлэйдээн кэлбитэ.

Биэнсийэҕэ тахсан да баран бэйэтин сүөһүтүн иитэн, кыһыннары-сайыннары этинэн, сүөгэйинэн хааччыйара. 1990 сыллаахха сайылыктааһын программата олоххо киирбитигэр олорор сайылыктарынан Эбэ Куулатын уонна оттуур сирдэрин күрүөлээн күн бүгүнүгэр дылы оҕолоро, сиэннэрэ сайылыыллар, оттууллар. Кэргэнинээн тыа хаһаайыстыбатыгар күн солото суох түбүгүрэн үлэлээн-хамсаан кэлбиттэрэ. Нэһилиэк, улуус киэн туттар сопхуос чөмпүйүөн үлэһиттэрэ, ахтыбыыстара буолбуттара. Оҕолорун бэйэлэрин холобурдарынан үлэни таптыыр, өрө тутар гына ииппиттэрэ. Дьоҥҥо – сэргэҕэ олус аламаҕай, мэлдьи көмөлөһө, сүбэлии сылдьааччы. Билигин оҕолоро улуус араас сирдэригэр араас идэлээх үлэһит, дьиэ-кэргэн. Оҕо — уруу, сиэн буолан олороллор.

Осипова Матрена Петровна быйыл 81 хаарыгар үктэннэ.  «Материнская слава» I-II-III истиэпэннээх уордьан хаһаайката.

        1944 с сэтинньи 16 күнүгэр Нам оройуонун 2-с Хомустаах нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Оскуоланы 8 кылааһынан бүтэрэн баран Хатас сопхуоска Буойун учаастагар сүөһү көрөөччүнэн, биэнсийэҕэ  тахсыар диэри араас үлэлэргэ үтүө суобастаахтык үэлээн кэлбитэ.Үлэ ветерана, сэрии сылларын оҕото.                 

Кэргэнинээн Владимир Дмитриевичтыын 11 оҕо иитэн-көрөн, үлэһит оҥортообуттара. Владимир Дмитриевич Нам сопхуозка сүөһү көрүүтүгэр үлэлээбитэ. Кэлин 2 Хомустаах оскуолатыгар кочегарынан, Намна НПМК-строй СХХ охраннигынан үлэлээбитэ. Оҕолоро бары атахтарыгар бигэтик турбут, бэйэлэрэ сиэннэрдээх эбэ, эһэ буолан эрэр дьон. Кинилэр бары нэһилиэк, улуус сайдыытыгар бэйэлэрин кылааттараын киллэрсэр хоһуун үлэһиттэр. Кыргыттар ийэлэрин батан хаһаайка бастыҥнара. Ыал күн күбэй ийэтэ Матрена Петровна элбэх сиэн, хос сиэн эбээтэ буолан билигин да дьиэ ис-тас өттүгэр күүс көмө буола сылдьар.

Нэьилиэкпитигэр 5-9 о5ону тереппут, ииппит дьиэ кэргэттэр 70-лар, 3-с, 4-с көлүөнэ элбэх оҕолоох ыаллар (1970-2000) 33 ыал баар.